Mỗi độ tháng mười âm lịch về, vùng đất Trà Vinh lại rộn ràng vào mùa cốm dẹp, thức quà đặc biệt không thể thiếu trong lễ hội Oóc-om-boc của đồng bào Khmer. Không chỉ là món ăn, cốm dẹp còn là tinh túy văn hóa, kết tinh từ hạt lúa nếp dẻo thơm và đôi bàn tay khéo léo của người dân nơi đây, mang đến trải nghiệm ẩm thực truyền thống đầy thú vị cho du khách.
Hành trình khám phá cốm dẹp – Tinh hoa ẩm thực Khmer
Cốm dẹp, món ăn dân dã nhưng mang đậm bản sắc văn hóa Khmer, từ lâu đã trở thành niềm tự hào của người dân Trà Vinh. Đặc biệt vào dịp lễ hội Oóc-om-boc, còn gọi là lễ cúng trăng, cốm dẹp càng trở nên ý nghĩa, là vật phẩm dâng cúng và món ngon đãi khách quý. Hương vị ngọt ngào, thơm lừng của cốm dẹp quyện cùng không khí lễ hội náo nhiệt tạo nên một trải nghiệm văn hóa khó quên.
Để hiểu rõ hơn về món ăn độc đáo này, chúng ta hãy cùng lắng nghe chia sẻ từ nghệ nhân Thạch Sang, một người Khmer có nhiều năm kinh nghiệm làm cốm dẹp tại Trà Vinh. Ông không chỉ là người giữ lửa nghề truyền thống mà còn là người truyền cảm hứng, tái hiện sinh động quy trình làm cốm dẹp cho du khách tại Bảo tàng Văn hóa Dân tộc Khmer, giúp mọi người có cơ hội trải nghiệm và khám phá nét đẹp văn hóa ẩm thực nơi đây.
Ông Thanh Sang đang rang nếp trong nồi đất, giới thiệu cách làm cốm dẹp cho du khách tại Bảo tàng Văn hóa Dân tộc Khmer
Theo ông Sang, nếp chính là linh hồn của món cốm dẹp. Vì vậy, thời điểm tháng 10 âm lịch, khi mùa nếp chín rộ, hạt nếp căng tròn, thơm ngon nhất, người Khmer mới bắt đầu làm cốm. Đây là bí quyết để giữ trọn vẹn hương vị đặc trưng của nếp trong từng hạt cốm. Cốm mới ra lò có màu xanh non bắt mắt, khi ăn cảm nhận được độ giòn dẻo hòa quyện, hương thơm nồng nàn của lúa nếp non còn vương vấn nơi đầu mũi, tạo nên một trải nghiệm vị giác khó cưỡng.
Những hạt nếp chín vàng, nguyên liệu chính để làm cốm dẹp Trà Vinh
Tận mắt chứng kiến quy trình làm cốm dẹp truyền thống
Không chỉ chia sẻ về nguyên liệu và thời điểm làm cốm, ông Thạch Sang còn nhiệt tình hướng dẫn du khách từng công đoạn để tạo ra món cốm dẹp thơm ngon. Quá trình làm cốm dẹp không quá phức tạp nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo và kinh nghiệm của người làm.
Công đoạn đầu tiên và quan trọng nhất là rang nếp. Nếp được rang trong nồi đất trên bếp củi, lửa phải đều và vừa phải. Người rang phải liên tục đảo nếp để nếp chín đều, không bị cháy và giữ được hương thơm tự nhiên. Khi hạt nếp vừa chín tới, có độ giòn nhất định, sẽ được chuyển sang công đoạn giã cốm.
Nồi đất truyền thống được sử dụng để rang nếp làm cốm dẹp
Giã cốm là một công đoạn thú vị và đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng giữa hai người. Hai người thợ giã cốm đứng đối diện nhau, mỗi người cầm một chày và một cây gạt. Họ vừa giã vừa gạt để hạt nếp dính chày rơi xuống cối, tiếp tục được giã cho đến khi dẹp lại. Tiếng chày giã cốm đều đặn vang lên trong không gian, tạo nên âm thanh đặc trưng của làng nghề truyền thống.
Du khách trải nghiệm công đoạn giã nếp làm cốm dẹp truyền thống
Sau khi giã xong, cốm được đổ ra nia lớn để sảy bỏ trấu và tạp chất. Tiếp theo, cốm được sàng để loại bỏ những hạt chưa đạt yêu cầu, chỉ giữ lại những hạt cốm dẹp, xanh mướt và thơm ngon nhất. Đây là công đoạn đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm để chọn ra những hạt cốm chất lượng, đảm bảo hương vị đặc trưng của món ăn.
Công đoạn sảy cốm để loại bỏ trấu và tạp chất, chuẩn bị cho ra thành phẩm cốm dẹp
Cuối cùng, cốm dẹp được trộn với dừa nạo sợi và đường cát trắng. Tùy theo khẩu vị, người ta có thể điều chỉnh lượng đường cho phù hợp. Sau khi trộn đều, cốm được để khoảng vài giờ đồng hồ để đường và dừa ngấm đều vào cốm, tạo nên hương vị ngọt ngào, béo ngậy đặc trưng. Cốm dẹp thường được gói bằng lá chuối thành từng nắm nhỏ, vừa đẹp mắt lại vừa giữ được hương vị thơm ngon.
Cốm dẹp sau khi hoàn thành được bày trên lá chuối, chuẩn bị thưởng thức hoặc đóng gói
Trải nghiệm làm cốm dẹp – Cầu nối văn hóa và du lịch
Ngày nay, trải nghiệm làm cốm dẹp không chỉ là hoạt động văn hóa truyền thống mà còn trở thành sản phẩm du lịch độc đáo, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước đến với Trà Vinh. Tại Làng Văn hóa Du lịch Khmer Trà Vinh, du khách có thể trực tiếp tham gia vào các công đoạn làm cốm dẹp, từ rang nếp, giã cốm đến trộn cốm và gói cốm. Đây là cơ hội tuyệt vời để du khách tìm hiểu về quy trình sản xuất cốm dẹp truyền thống, khám phá nét đẹp văn hóa Khmer và thưởng thức hương vị đặc trưng của món ăn này.
Khung cảnh Làng Văn hóa Du lịch Khmer Trà Vinh, điểm đến hấp dẫn để trải nghiệm văn hóa và ẩm thực địa phương
Việc phát triển du lịch gắn liền với văn hóa truyền thống như trải nghiệm làm cốm dẹp không chỉ giúp bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa địa phương mà còn tạo ra nguồn thu nhập ổn định cho người dân. Dự án Làng Văn hóa Du lịch Khmer Trà Vinh đã góp phần tạo công ăn việc làm cho nhiều người dân địa phương, đặc biệt là các bạn trẻ người Khmer, giúp họ gắn bó với quê hương và phát triển du lịch cộng đồng.
Hương vị “hương đồng gió nội” của cốm dẹp không chỉ níu chân du khách mà còn là sợi dây kết nối những người con xa quê trở về với Trà Vinh mỗi độ tháng mười âm lịch. Cùng nhau thưởng thức món cốm dẹp thơm ngon, cùng nhau trải nghiệm những công đoạn làm cốm truyền thống, đó là cách để chúng ta trân trọng và gìn giữ những giá trị văn hóa ẩm thực quý báu của dân tộc.
Nếu bạn có dịp đến Trà Vinh vào mùa lễ hội Oóc-om-boc, đừng bỏ lỡ cơ hội trải nghiệm làm cốm dẹp và khám phá những nét đẹp văn hóa độc đáo của đồng bào Khmer. Chắc chắn đây sẽ là một hành trình ẩm thực và văn hóa đáng nhớ trong lòng bạn.