Làng gốm Phước Tích, một viên ngọc ẩn mình bên dòng sông Ô Lâu hiền hòa, từ lâu đã trở thành điểm đến hấp dẫn du khách bởi vẻ đẹp cổ kính và giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc. Nơi đây không chỉ níu chân du khách bởi phong cảnh làng quê yên bình, những ngôi nhà rường cổ kính mà còn bởi tiếng vang của nghề gốm “tiến vua” trứ danh, một nét tinh hoa của đất cố đô Huế. Hãy cùng Du lịch khắp thế gian khám phá vẻ đẹp độc đáo và những trải nghiệm thú vị tại làng gốm Phước Tích, một điểm đến không thể bỏ qua trên bản đồ du lịch miền Trung.
Giới thiệu Làng Gốm Phước Tích
Làng gốm Phước Tích tọa lạc tại thôn Phước Phú, xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Nằm cách trung tâm thành phố Huế khoảng 40km về phía Bắc, ngôi làng cổ này hiện ra như một bức tranh tĩnh lặng, tách biệt khỏi sự ồn ào phố thị. Được dòng sông Ô Lâu ôm trọn gần 2/3 diện tích, Phước Tích mang dáng hình độc đáo tựa chiếc hũ rượu hay móng ngựa khi nhìn từ trên cao.
Với lịch sử hình thành gần 500 năm, làng Phước Tích không chỉ là một ngôi làng cổ thuần túy mà còn là một di sản văn hóa sống động. Năm 2009, làng vinh dự được Nhà nước công nhận là Di tích quốc gia, khẳng định giá trị lịch sử, văn hóa và kiến trúc độc đáo. Nơi đây được ví như “bảo tàng sống” lưu giữ những nét đẹp nguyên sơ của làng quê Việt Nam với cây đa cổ thụ, bến nước, sân đình và đặc biệt là nghề gốm truyền thống “gốm tiến vua” nổi tiếng.
Năm 2014, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế đã chính thức công nhận làng gốm Phước Tích là làng nghề truyền thống, đánh dấu bước phát triển mới trong việc bảo tồn và phát huy giá trị nghề gốm nơi đây. Đến với Phước Tích, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kính của một ngôi làng Việt mà còn có cơ hội tìm hiểu về lịch sử, văn hóa và trải nghiệm những nét độc đáo của nghề gốm truyền thống đã tồn tại hàng thế kỷ.
Lịch Sử Hình Thành và Phát Triển Làng Gốm Phước Tích
Lịch sử làng gốm Phước Tích gắn liền với quá trình mở mang bờ cõi và phát triển của vùng đất Thuận Hóa – Phú Xuân xưa. Theo các tài liệu lịch sử, làng được hình thành vào khoảng năm 1470, dưới thời vua Lê Thánh Tông. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, Phước Tích vẫn giữ vững vị thế là một trung tâm sản xuất gốm quan trọng, đặc biệt phát triển rực rỡ dưới thời các chúa Nguyễn và triều Nguyễn.
Tên gọi “Phước Tích” mang ý nghĩa “điềm lành tích tụ”, thể hiện ước vọng về sự thịnh vượng và may mắn của người dân nơi đây. Nghề gốm Phước Tích được cho là có nguồn gốc từ Thanh Hóa, do những người thợ gốm từ vùng đất này di cư đến và lập nghiệp. Với nguồn nguyên liệu đất sét dồi dào từ vùng đất ven sông Ô Lâu, cùng với kỹ thuật chế tác gốm độc đáo, người dân Phước Tích đã tạo nên những sản phẩm gốm chất lượng cao, nổi tiếng khắp vùng.
Vào thời kỳ hoàng kim, làng Phước Tích có đến 12 lò gốm hoạt động ngày đêm, khói lửa nghi ngút cả một vùng. Sản phẩm gốm Phước Tích không chỉ phục vụ nhu cầu sinh hoạt của người dân địa phương mà còn được cung cấp cho kinh thành Huế và các tỉnh thành lân cận. Đặc biệt, gốm Phước Tích nổi tiếng với các sản phẩm “tiến vua”, được tuyển chọn kỹ lưỡng để phục vụ cho hoàng gia, từ đó danh tiếng của làng gốm càng được vang xa.
Tuy nhiên, vào cuối thế kỷ 20, nghề gốm Phước Tích dần suy thoái do sự cạnh tranh của các sản phẩm gốm công nghiệp và những biến động của thị trường. Đến năm 1995, lò gốm cuối cùng của làng cũng ngừng hoạt động, nghề gốm truyền thống tưởng chừng như bị mai một.
Nhưng với sự nỗ lực của chính quyền địa phương, các nghệ nhân tâm huyết và sự quan tâm của cộng đồng, nghề gốm Phước Tích đã dần được hồi sinh. Từ năm 2006, thông qua các kỳ Festival Huế và các hoạt động quảng bá du lịch, làng nghề Phước Tích được giới thiệu rộng rãi đến du khách trong và ngoài nước. Nhiều lò gốm đã được khôi phục, sản phẩm gốm Phước Tích ngày càng được cải tiến về mẫu mã và chất lượng, đáp ứng nhu cầu của thị trường du lịch và người tiêu dùng hiện đại. Ngày nay, làng gốm Phước Tích không chỉ là một làng nghề truyền thống mà còn là một điểm đến du lịch văn hóa hấp dẫn, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản của đất cố đô Huế.
Lịch sử hình thành làng gốm Phước Tích
Vị Trí và Cách Di Chuyển Đến Làng Gốm Phước Tích
Làng gốm Phước Tích nằm ở vị trí khá thuận lợi cho việc di chuyển và tham quan. Từ trung tâm thành phố Huế, du khách có thể dễ dàng đến làng bằng nhiều phương tiện khác nhau:
- Xe máy: Đây là phương tiện di chuyển phổ biến và được nhiều du khách lựa chọn bởi tính linh hoạt và chủ động. Từ Huế, bạn đi theo quốc lộ 1A về hướng Bắc khoảng 40km, đến gần cầu Mỹ Chánh (huyện Hải Lăng, Quảng Trị) thì rẽ phải vào quốc lộ 49B. Tiếp tục đi khoảng 1km qua cầu bắc ngang sông Ô Lâu là đến làng Phước Tích. Đường đi khá dễ dàng và có nhiều biển chỉ dẫn.
- Taxi/Ô tô: Nếu đi theo nhóm hoặc gia đình, taxi hoặc ô tô là lựa chọn thoải mái và tiện lợi. Thời gian di chuyển từ Huế đến Phước Tích khoảng 45-60 phút.
- Xe buýt: Bạn cũng có thể đi xe buýt từ Huế đến Phước Tích, tuy nhiên sẽ mất nhiều thời gian hơn và cần phải đi bộ một đoạn từ trạm xe buýt vào làng.
Ngoài ra, nếu bạn muốn kết hợp tham quan làng gốm Phước Tích với các điểm du lịch khác ở Huế, có thể thuê xe du lịch trọn gói hoặc xe ghép để tiết kiệm chi phí.
Vị trí làng gốm Phước Tích trên bản đồ
Khám Phá Nét Độc Đáo của Gốm Phước Tích
Gốm Phước Tích mang trong mình những nét độc đáo riêng biệt, không lẫn với bất kỳ dòng gốm nào khác ở Việt Nam. Sự đặc biệt này đến từ nguyên liệu, kỹ thuật chế tác và những bí quyết gia truyền được các nghệ nhân Phước Tích gìn giữ qua nhiều thế hệ.
- Nguyên liệu đất sét: Đất sét để làm gốm Phước Tích được lấy từ vùng đất ven sông Ô Lâu, nơi có chất đất đặc biệt, dẻo mịn và có độ kết dính cao. Loại đất sét này tạo nên sự bền chắc và độ bền nhiệt cho sản phẩm gốm.
- Kỹ thuật nung gốm: Gốm Phước Tích được nung bằng phương pháp thủ công truyền thống trong lò bầu. Lò nung được xây bằng gạch và đất, sử dụng củi làm nhiên liệu. Quá trình nung gốm đòi hỏi sự tỉ mỉ, kinh nghiệm và khả năng điều chỉnh nhiệt độ lửa của người thợ. Nhiệt độ nung gốm Phước Tích thường đạt khoảng 1200 độ C, giúp sản phẩm chín đều, có độ bền cao và màu sắc đặc trưng.
- Màu sắc và kiểu dáng: Gốm Phước Tích nổi tiếng với màu nâu sẫm đặc trưng, được tạo nên bởi lớp men tự nhiên từ tro trấu và đất sét. Bên cạnh đó, gốm Phước Tích còn có các màu sắc khác như vàng, đỏ, đen… tùy thuộc vào kỹ thuật nung và loại men sử dụng. Kiểu dáng gốm Phước Tích đa dạng, từ các vật dụng sinh hoạt hàng ngày như nồi, niêu, ấm, chén, chum, vại… đến các sản phẩm trang trí như tượng, phù điêu, bình hoa…
- “Om nấu cơm tiến vua”: Một trong những sản phẩm gốm nổi tiếng nhất của Phước Tích chính là chiếc om (nồi) nấu cơm. Tương truyền, om Phước Tích có khả năng giữ nhiệt tốt, giúp cơm chín đều, dẻo thơm và không bị cháy. Vì vậy, om Phước Tích đã được chọn làm vật phẩm “tiến vua” thời Nguyễn, trở thành biểu tượng của làng gốm và niềm tự hào của người dân nơi đây. Câu ca dao “Om Phước Tích ngon cơm hoàng đế / Sen Hà Trì quý thế Phú Xuân” đã khẳng định giá trị đặc biệt của sản phẩm gốm Phước Tích.
Nét đặc trưng của gốm Phước Tích
Trải Nghiệm Du Lịch Độc Đáo Tại Làng Gốm Phước Tích
Đến với làng gốm Phước Tích, du khách không chỉ được ngắm cảnh, chụp ảnh mà còn có cơ hội trải nghiệm nhiều hoạt động văn hóa, du lịch độc đáo:
Tham Quan Nhà Rường Cổ
Làng Phước Tích nổi tiếng với những ngôi nhà rường cổ kính, được xây dựng theo kiến trúc truyền thống Huế. Những ngôi nhà này có tuổi đời hàng trăm năm, với mái ngói rêu phong, cột gỗ lim vững chãi, và những hoa văn chạm khắc tinh xảo. Tham quan nhà rường, du khách sẽ được tìm hiểu về kiến trúc nhà ở truyền thống của người Việt, chiêm ngưỡng những hiện vật cổ xưa và nghe những câu chuyện lịch sử, văn hóa thú vị.
Nhà rường cổ ở làng Phước Tích
Khám Phá Các Công Trình Tín Ngưỡng
Làng Phước Tích còn lưu giữ nhiều công trình tín ngưỡng có giá trị lịch sử và văn hóa như miếu Cây Thị, nơi thờ nữ thần Ponagar của người Chăm; các nhà thờ họ tộc, miếu Đôi, chùa Phước Bửu, miếu Hồn… Tham quan những công trình này, du khách sẽ hiểu thêm về đời sống tâm linh, tín ngưỡng của người dân Phước Tích và những giá trị văn hóa truyền thống được gìn giữ qua nhiều thế hệ.
Ghé Thăm Bảo Tàng Gốm Tư Nhân
Bảo tàng gốm của nghệ nhân Lê Trọng Diễn là một điểm đến không thể bỏ qua đối với những ai yêu thích gốm Phước Tích. Tại đây, du khách sẽ được chiêm ngưỡng bộ sưu tập gốm cổ quý giá, với đầy đủ các loại sản phẩm gốm Phước Tích từ thời hoàng kim đến nay. Bảo tàng còn trưng bày các công cụ, dụng cụ làm gốm truyền thống và giới thiệu về quy trình sản xuất gốm Phước Tích.
Trải Nghiệm Làm Gốm Cùng Nghệ Nhân
Một trải nghiệm thú vị và ý nghĩa khi đến Phước Tích là tham gia vào các lớp học làm gốm do các nghệ nhân địa phương hướng dẫn. Du khách sẽ được tự tay nhào nặn đất sét, tạo hình sản phẩm và trang trí theo ý thích. Đây là cơ hội tuyệt vời để tìm hiểu về nghề gốm truyền thống, rèn luyện sự khéo léo và sáng tạo, đồng thời tạo ra những món quà lưu niệm độc đáo mang đậm dấu ấn cá nhân.
Thưởng Thức Ẩm Thực Địa Phương
Ngoài nghề gốm, Phước Tích còn nổi tiếng với nhiều món ăn đặc sản mang hương vị quê hương. Du khách có thể thưởng thức các loại bánh truyền thống như bánh phu thê, bánh lá gai, bánh khoai tía… được làm từ nguyên liệu tự nhiên và chế biến theo công thức gia truyền. Đặc biệt, bánh bông cây, một loại bánh tiến vua độc đáo, cũng là một món ngon mà du khách không nên bỏ lỡ khi đến Phước Tích.
Gợi Ý Lịch Trình Du Lịch Làng Gốm Phước Tích
Để có một chuyến du lịch làng gốm Phước Tích trọn vẹn và ý nghĩa, bạn có thể tham khảo lịch trình gợi ý sau:
- Buổi sáng:
- Đến làng Phước Tích, tham quan nhà rường cổ, tìm hiểu về kiến trúc và lịch sử của những ngôi nhà này.
- Ghé thăm các công trình tín ngưỡng như miếu Cây Thị, chùa Phước Bửu…
- Tham quan bảo tàng gốm của nghệ nhân Lê Trọng Diễn.
- Buổi trưa:
- Thưởng thức ẩm thực địa phương tại các quán ăn trong làng hoặc nhà dân.
- Buổi chiều:
- Tham gia lớp học làm gốm cùng nghệ nhân.
- Đi xe đạp dạo quanh làng, ngắm cảnh sông nước và làng quê yên bình.
- Mua sắm quà lưu niệm gốm Phước Tích tại các cửa hàng trong làng.
Bạn có thể dành một ngày hoặc nửa ngày để khám phá làng gốm Phước Tích, tùy thuộc vào thời gian và sở thích của mình.
Địa điểm tham quan làng gốm Phước Tích
Lưu Ý Quan Trọng Khi Du Lịch Làng Gốm Phước Tích
Để chuyến du lịch làng gốm Phước Tích được suôn sẻ và đáng nhớ, bạn cần lưu ý một số điều sau:
- Thời tiết: Thời tiết ở Huế khá nắng nóng vào mùa hè và mưa nhiều vào mùa đông. Nên chọn thời điểm du lịch vào mùa xuân hoặc mùa thu để có thời tiết mát mẻ và dễ chịu hơn.
- Trang phục: Nên chọn trang phục thoải mái, lịch sự, phù hợp với việc tham quan làng quê và các công trình văn hóa, tín ngưỡng.
- Tiền bạc: Nên mang theo tiền mặt để chi tiêu cho các hoạt động tham quan, ăn uống và mua sắm tại làng.
- Hành lý: Nên mang theo mũ, nón, kem chống nắng, nước uống và đồ ăn nhẹ nếu cần.
- Tôn trọng văn hóa địa phương: Khi tham quan làng, hãy tôn trọng phong tục, tập quán và văn hóa của người dân địa phương. Giữ gìn vệ sinh chung, không xả rác bừa bãi và không gây ồn ào, mất trật tự.
- Hỗ trợ người dân địa phương: Mua sắm sản phẩm gốm và các sản phẩm thủ công khác của làng để ủng hộ và góp phần phát triển kinh tế địa phương.
Lưu ý khi tham quan làng gốm Phước Tích
Lời kết: Làng gốm Phước Tích không chỉ là một điểm đến du lịch hấp dẫn mà còn là một di sản văn hóa quý giá của Việt Nam. Đến với Phước Tích, du khách sẽ được hòa mình vào không gian yên bình của làng quê, khám phá những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc và trải nghiệm những nét độc đáo của nghề gốm “tiến vua” trứ danh. Hãy đến và cảm nhận vẻ đẹp và sự mến khách của làng gốm Phước Tích, chắc chắn bạn sẽ có những kỷ niệm khó quên!