Đi bộ đường dài trong một ngày thu tuyệt đẹp và bất ngờ bạn bắt gặp một con gấu. Và nó cũng đã nhìn thấy bạn. Bạn sẽ làm gì? Beth Pratt chắc chắn biết phải làm thế nào để ứng phó trong tình huống này.
Gấu xám mẹ và con đi trên đồng cỏ ở Vườn Quốc gia Yellowstone.
Beth Pratt, một chuyên gia về động vật hoang dã, đã có kinh nghiệm đối mặt với gấu xám khi đi bộ trên Đường mòn Gardiner cổ trong Vườn Quốc gia Yellowstone. Sự phấn khích ban đầu của chuyến đi bộ nhanh chóng chuyển sang hồi hộp khi cô bất ngờ chạm trán một con gấu xám đang thản nhiên gặm hoa dại.
“Tôi đứng sững lại. Nó đứng bằng hai chân sau và nhìn chằm chằm vào tôi. Tôi nhận ra đó không phải là tư thế đe dọa,” Pratt kể lại. “Thật kỳ lạ, nó vẫy tay về phía tôi như thể muốn nói ‘cứ đi tiếp đi’ rồi quay lại ăn hoa.”
“Sau đó, tôi từ từ lùi lại, giữ khoảng cách an toàn với nó, và cuộc chạm trán kết thúc một cách êm đẹp.”
Kinh nghiệm của Pratt trong việc đối phó với gấu vượt xa hầu hết mọi người. Bà là Giám đốc điều hành khu vực California của Liên đoàn Động vật Hoang dã Quốc gia trong hơn 10 năm và từng làm việc tại Yellowstone 7 năm, nơi bà đã từng chứng kiến tới 9 con gấu xám trong một ngày.
Pratt cũng là tác giả của cuốn sách “Khi sư tử núi là hàng xóm”, một tác phẩm khám phá cách con người có thể chung sống hòa bình với động vật hoang dã ở California, với một chương đặc biệt dành riêng cho loài gấu.
Gấu đi ngang qua sân nhà ở rìa Vườn quốc gia Yosemite.
Pratt chia sẻ sự nhiệt huyết và lời khuyên sâu sắc về loài gấu, mong muốn biến những cuộc chạm trán gấu trở nên an toàn và thậm chí thú vị hơn.
“Gặp một con gấu hoang dã là một trải nghiệm tuyệt vời. Thật diệu kỳ khi được ngắm nhìn chúng trong môi trường tự nhiên. Tôi chưa bao giờ gặp phải tình huống tiêu cực nào với gấu. Điều tôi muốn mọi người cảm nhận là sự tôn trọng, không phải nỗi sợ hãi. Loài vật này thường muốn tránh đối đầu.”
Gấu trong tin tức – Hiếm nhưng không phải không thể
Các vụ gấu tấn công người rất hiếm, nhưng không phải là không xảy ra. Đầu tháng này ở Bắc Carolina, một chú chó thả rông đã vô tình thu hút sự chú ý của một con gấu đen khi một cặp đôi đi dã ngoại ở Blue Ridge Parkway. Vài ngày trước đó, một thợ săn ở Wyoming đã bị một con gấu xám cái đang đi cùng đàn con tấn công.
Cả hai nạn nhân trong các vụ tấn công trên đều may mắn sống sót. Tuy nhiên, tại Slovakia, một người đàn ông đã thiệt mạng sau khi bị gấu nâu tấn công vào tháng 6. Những sự việc này nhắc nhở chúng ta rằng “hiếm” không đồng nghĩa với “không bao giờ”.
Bữa tiệc dã thú – Đừng để thức ăn của bạn thành mồi nhử gấu
Gấu xám trưởng thành đi qua khu cắm trại và dã ngoại ở hồ Louise, Alberta, Canada. Thức ăn không được bảo quản đúng cách có thể thu hút gấu đến khu vực của bạn.
Đây là thời điểm lý tưởng để tìm hiểu về sự thật và an toàn liên quan đến loài gấu, vì nhiều con gấu đang trong giai đoạn tích trữ năng lượng cho mùa đông. “Đây là mùa thu, khi gấu ăn mọi thứ để tích mỡ chuẩn bị cho giấc ngủ đông,” Pratt giải thích.
Bà cũng lưu ý rằng sư tử núi khá kén ăn, khác với gấu. “Gấu ăn tạp: kiến, xác động vật, hoa quả, hạt và không may là cả thức ăn của con người. Chúng đặc biệt thích thức ăn của chúng ta vì lượng calo dễ hấp thụ.”
Kết hợp với việc các vườn quốc gia ghi nhận lượng khách kỷ lục trong năm 2021 và tình trạng quá tải du khách, nguy cơ chạm trán gấu có thể tăng lên. “Khi có quá nhiều người đi lại, khả năng gặp gỡ và xung đột sẽ cao hơn. Điều đó khiến tôi hơi lo lắng,” Pratt bày tỏ.
Giải pháp quan trọng đang được xem xét, và đó là lúc kinh nghiệm của Pratt và các chuyên gia khác trở nên vô giá.
Nguyên tắc đầu tiên khi chạm trán gấu – Đừng chống trả
Chiến lược tốt nhất là phòng ngừa – tránh để bản thân rơi vào tình huống nguy hiểm hoặc kích động gấu hoang. Cố gắng cho gấu ăn hoặc tiếp cận gấu con là những hành động cực kỳ nguy hiểm khi chạm trán. Chúng chỉ gây thêm rắc rối.
Trang web của Dịch vụ Vườn Quốc gia Hoa Kỳ (NPS) nhấn mạnh rằng mỗi con gấu và mỗi cuộc chạm trán đều khác nhau, nhưng có những hướng dẫn chung hữu ích trong hầu hết các tình huống.
Trước hết, luôn giữ khoảng cách an toàn nếu bạn tình cờ gặp gấu. Không tiến lại gần, hãy giữ khoảng cách để chúng tự rời đi. Yellowstone khuyến cáo nên giữ khoảng cách ít nhất 91 mét, trong khi Vườn Quốc gia Shenandoah ở Virginia đề xuất 61 mét đối với gấu đen.
Vi phạm khoảng cách an toàn có thể dẫn đến hậu quả pháp lý. Mới tuần này, một phụ nữ đã bị phạt tù liên bang 4 ngày và nộp phạt vì đến quá gần một con gấu xám và đàn con của nó ở Yellowstone.
Gấu xám "399" đi cùng 4 con non bên ngoài Jackson, Wyoming.
Những mẹo phòng ngừa khác:
- Tự trấn an bản thân rằng bạn là con người: Nói chuyện lớn tiếng và hát để gấu biết sự hiện diện của bạn.
- Đi theo nhóm: Nhóm người tạo ra tiếng ồn và mùi hương lớn hơn, khiến gấu ít có khả năng tiếp cận.
- Không đi lệch khỏi đường mòn: Giảm thiểu khả năng bất ngờ chạm trán gấu.
- Nếu có trẻ nhỏ hoặc chó, hãy bế chúng lên: Ngăn chúng chạy lung tung hoặc kích động gấu.
- Đừng xen vào giữa gấu mẹ và gấu con: Gấu mẹ rất bảo vệ con non và có thể trở nên hung dữ.
- Tránh nhìn thẳng vào mắt gấu: Coi đây là hành động thách thức.
- Từ từ lùi lại sang một bên nếu có thể: Tạo không gian cho gấu rời đi.
Pratt lưu ý rằng đừng hoảng sợ khi thấy gấu đứng bằng hai chân sau. Đó thường không phải là hành động gây hấn, mà chỉ là cách chúng quan sát xung quanh tốt hơn.
Hầu hết các cuộc chạm trán gấu đều diễn ra hòa bình. Nhiều khi, người ta không hề biết mình đã ở rất gần gấu, như video trên Youtube cho thấy hai người leo lên từ một tầng hầm mà không hề hay biết về con gấu ở gần đó.
Nếu gấu vẫn tiếp tục tiến về phía bạn thì sao?
Gấu nâu lang thang trong rừng Bavaria ở Neuschonau, Đức. Giữ bình tĩnh và đứng yên nếu gấu tiến lại gần bạn.
Nếu gấu vẫn tiếp tục tiến về phía bạn, bạn phải đưa ra quyết định nhanh chóng và dứt khoát.
Nguyên tắc đầu tiên: Đứng yên và quan sát hành vi của gấu.
Đối với cả gấu xám (một phân loài của gấu nâu) và gấu đen, “tuyệt đối không chạy. Gấu chạy nhanh hơn bất kỳ ai,” Pratt cảnh báo. “Cũng đừng leo cây. Chúng leo cây giỏi hơn bạn nhiều.”
Một số mẹo ứng phó:
- Tạo tiếng ồn lớn: Hét lớn, khua nồi niêu xoong chảo hoặc thổi còi để đe dọa gấu bỏ đi.
- Làm cho bản thân trông to lớn hơn: Giơ cao hai tay hoặc áo khoác.
Pratt cho biết bạn có thể đe dọa hoặc đánh lạc hướng gấu để thoát khỏi tình huống nguy hiểm, tùy thuộc vào loại gấu và tình huống cụ thể.
Nhưng nếu gấu vẫn tấn công thì sao?
Trong tình huống cực kỳ hiếm gặp này, bạn đã thu hút sự chú ý không mong muốn của gấu. Nó không bỏ đi và bắt đầu tiến đến chỗ bạn một cách nhanh chóng và đầy đe dọa. Bạn có thể nghĩ rằng mình sắp bị tấn công. Nhưng điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?
Quyết định sống còn lúc này là xác định loại gấu, vì chiến lược ứng phó sẽ khác nhau tùy theo loài.
Nghiên cứu kỹ khuôn mặt này. Đây là mặt của một con gấu đen. Nếu bị gấu đen tấn công, hãy chống trả quyết liệt.
Nếu đó là gấu đen, NPS và Pratt có một thông điệp rõ ràng: Đừng giả chết. Hãy chiến đấu!
“Bạn nên đứng lên chống lại gấu đen. Hãy tỏ ra hung dữ nhất có thể. Ném đồ vật về phía nó, nhưng đừng ném trúng. Mục đích là làm cho gấu đen sợ bạn. Cho nó thấy bạn là một đối thủ đáng gờm. Nhặt bất cứ thứ gì lên, hét vào mặt nó. Nếu nó tấn công, hãy chống trả quyết liệt, nhắm vào mặt và mũi nó mà đánh.”
Tình huống sẽ khác đối với gấu xám
“Nếu bạn đối mặt với một con gấu xám không chịu lùi bước và sắp xảy ra xung đột, bạn nên làm ngược lại. Hãy giả chết.”
“Hãy hành động càng ít đe dọa càng tốt đối với gấu xám. Giả chết ngay khi thấy nó bắt đầu tấn công. Gập người vào tư thế bào thai. Hai tay ôm cổ. Nằm sấp xuống. Khi bạn làm vậy, 99% gấu xám sẽ bỏ đi.”
NPS bổ sung thêm: “Bất động cho đến khi gấu rời khỏi khu vực. Chống trả thường sẽ làm tăng mức độ nghiêm trọng của các vụ tấn công như vậy. Tuy nhiên, nếu gấu vẫn tiếp tục tấn công, hãy chống trả hết sức.”
Đánh trả một con gấu xám là hạ sách cuối cùng, Pratt gọi đó là “được ăn cả ngã về không”, khi mọi phương pháp khác đều thất bại.
Một ngoại lệ của nguyên tắc này: Nếu bạn đang cắm trại trong lều và bị tấn công, có khả năng gấu coi bạn là thức ăn. NPS và Pratt cho rằng đây là thời điểm để chống trả quyết liệt.
Làm thế nào để phân biệt gấu đen và gấu xám?
Trước hết, hãy tìm hiểu về khu vực bạn đến và đọc kỹ thông tin về các loài gấu ở đó.
Ở Bắc Mỹ, phạm vi phân bố của gấu xám hạn chế hơn nhiều so với gấu đen. Ở 48 tiểu bang vùng hạ, chúng sống chủ yếu ở Washington, Montana, Idaho và Wyoming, cũng như Alaska và các khu vực phía tây Canada.
Gấu đen có lãnh thổ rộng lớn hơn. Liên đoàn Động vật Hoang dã Quốc gia cho biết chúng có thể được tìm thấy ở 40 tiểu bang Hoa Kỳ, nhiều nơi ở Canada và cả các khu vực phía bắc Mexico.
Vì vậy, nếu bạn đang ở Quebec, dãy Appalachian, dãy Ozark, California hoặc thậm chí Florida, đó chắc chắn là gấu đen. Nhưng nếu bạn ở Yellowstone hoặc Vườn Quốc gia Glacier, đó có thể là gấu đen hoặc gấu xám. Lúc này, việc biết cách phân biệt nhanh ngoại hình của gấu trở nên vô cùng quan trọng.
Bạn không thể dựa vào màu lông để phân biệt. Gấu đen có thể có màu đen, nâu, nâu vàng, vàng óng, xám xanh hoặc trắng.
Gấu xám (trái) có bướu vai đặc trưng, một dấu hiệu quan trọng để phân biệt với gấu đen.
Một trong những cách tốt nhất để phân biệt là tìm bướu trên vai. Gấu xám có bướu cơ bắp nổi rõ trên vai, còn gấu đen thì không.
Pratt cho biết hình dạng khuôn mặt cũng có sự khác biệt. “Với tôi, mặt gấu đen trông ‘dễ thương’ hơn một chút, tròn trịa với chiếc mũi thẳng. Mặt gấu xám trông hoang dã và dữ tợn hơn, có dạng lõm.”
Trang web của NPS cung cấp nhiều cách hữu ích hơn để phân biệt hai loài gấu này.
Sự thật thú vị: Có 8 loài gấu được tìm thấy trên khắp thế giới, từ Sri Lanka nhiệt đới đến vùng lạnh giá của Nga, Na Uy và Canada. Các trang web châu Âu như Bear Watching Slovenia cung cấp nhiều mẹo an toàn tương tự như của Bắc Mỹ.
Bình xịt gấu và vũ khí
Một số người thích mang theo bình xịt gấu và/hoặc vũ khí khi mạo hiểm vào lãnh thổ của loài gấu.
Pratt khuyến cáo nên thực hành sử dụng chúng trước khi vào vùng hoang dã. NPS có một video hướng dẫn hữu ích về cách sử dụng bình xịt gấu để xua đuổi gấu.
Pratt thận trọng hơn về việc mang theo súng, đặc biệt nếu bạn thiếu kinh nghiệm. “Đuổi gấu xám bằng một phát súng là rất khó. Bạn cần có nhiều kinh nghiệm sử dụng súng để đảm bảo an toàn cho cả bạn và gấu.”
Một nghiên cứu của Đại học Brigham Young năm 2008 phát hiện ra rằng bình xịt gấu hiệu quả hơn súng trong việc ngăn chặn các cuộc tấn công của gấu. Và bình xịt không gây tổn thương vĩnh viễn cho gấu.
Một số người thích mang theo chuông đuổi gấu trên đường đi, hy vọng tiếng ồn sẽ xua đuổi loài vật này. Nhưng dịch vụ vườn quốc gia cho rằng “Tiếng hét, tiếng vỗ tay và tiếng nói chuyện là những cách hiệu quả hơn để cảnh báo gấu về sự hiện diện của bạn.”
Lưu ý cho người cắm trại
Nếu bạn cắm trại qua đêm bằng xe hơi, đừng cất thức ăn trong xe. Gấu có thể dễ dàng đột nhập vào xe để tìm kiếm thức ăn.
Nếu bạn cắm trại qua đêm ngoài trời, bạn cần cân nhắc thêm một số yếu tố an toàn.
Kyle Patterson, chuyên gia quản lý và nhân viên công vụ tại Vườn Quốc gia Rocky Mountain, chia sẻ một số cách để ngăn gấu đói đến gần khu vực cắm trại.
Patterson khuyên nên sử dụng tủ đựng thức ăn chịu lực nếu có ở khu cắm trại và khu dã ngoại. Ngoài ra, “tránh cất thức ăn và đồ uống có mùi thơm trong xe. Nếu bạn bắt buộc phải cất, hãy để thức ăn trong hộp kín khí trong cốp xe hoặc nơi khuất tầm nhìn. Hãy đóng kín tất cả cửa sổ xe.”
Những mẹo và lưu ý khác:
- Không cất thức ăn trong lều hoặc xe kéo cắm trại: Gấu có thể dễ dàng xé rách lều hoặc đột nhập vào xe kéo.
- Không để thức ăn, đồ uống hoặc dụng cụ bếp bẩn lung tung: Kiểm lâm vườn quốc gia có thể tịch thu chúng và phạt bạn.
- Vứt rác vào thùng rác chống gấu: Đảm bảo gấu không thể tiếp cận rác thải của bạn.
Gấu đã quen được cho ăn sẽ khó bỏ thói quen và có thể trở nên nguy hiểm, Patterson cho biết. “Gấu được cho ăn là gấu обречен (обречен ở đây có nghĩa là “chắc chắn sẽ chết” hoặc “số phận bi thảm”).”
Quyết định là ở chúng ta
Pratt nhấn mạnh rằng việc bảo vệ loài gấu phụ thuộc vào trách nhiệm của con người.
“Gấu chỉ là gấu. Chúng ta mới là mối nguy lớn đối với chúng. Gấu tấn công người rất hiếm và trường hợp tử vong thậm chí còn hiếm hơn,” bà nói.
“Mạng sống của loài gấu bị đe dọa nhiều hơn chúng ta trong những lần chạm trán. Tôi mong muốn mọi người có những trải nghiệm tuyệt vời và kỳ thú ngoài tự nhiên. Tôi muốn mọi người cảm thấy yên tâm về những cuộc gặp gỡ này.”
Dịch bởi Du lịch khắp thế gian (Theo CNN Travel)