Lễ hội Ok Om Bok, hay còn gọi là lễ cúng Trăng, là một trong những sự kiện văn hóa quan trọng bậc nhất của đồng bào Khmer Nam Bộ, diễn ra vào dịp trăng tròn tháng 10 âm lịch. Đây không chỉ là dịp để tạ ơn thần Mặt Trăng đã ban cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, mà còn là cơ hội để cộng đồng gắn kết, thể hiện bản sắc văn hóa độc đáo thông qua các nghi lễ truyền thống và đặc biệt là hội đua ghe Ngo sôi động.
Nguồn Gốc và Ý Nghĩa Tâm Linh Của Lễ Hội Ok Om Bok
Theo tín ngưỡng của người Khmer, Mặt Trăng là vị thần có quyền năng điều khiển thời tiết, mùa màng, mang lại sự ấm no cho cuộc sống. Lễ hội Ok Om Bok được tổ chức vào thời điểm kết thúc vụ mùa, như một lời tri ân sâu sắc gửi đến thần Mặt Trăng. Vào đêm trăng rằm tháng 10, mọi người tập trung tại chùa hoặc sân nhà để thực hiện các nghi lễ cúng bái. Lúa nếp được chế biến thành cốm dẹp, cùng với hoa quả và các sản vật khác, trở thành lễ vật dâng lên thần linh.
Đồng bào Khmer chuẩn bị mâm lễ cúng khá đơn giản, chủ yếu là những sản vật gần gũi, cây nhà lá vườn như khoai môn, khoai mì, trái dừa tươi, chuối và các loại bánh làm từ bột. Trong đó, cốm dẹp là lễ vật không thể thiếu, được làm từ hạt nếp vừa chín tới, rang thơm rồi giã dẹp. Tất cả lễ vật được bày trí đẹp mắt trên bàn đặt giữa sân. Dưới ánh trăng, mọi người cùng nhau cầu nguyện, tạ ơn thần linh. Các vị sư đọc kinh cầu an và ban phước lành cho mọi người.
Nghi thức lễ Ok Om Bok – cúng Trăng của đồng bào Khmer Nam Bộ.
Nghi thức quan trọng nhất là đút cốm dẹp. Các sư sãi, Achar (người hướng dẫn hành lễ), người có uy tín trong cộng đồng hoặc người lớn tuổi nhất trong gia đình, vốc từng nắm cốm dẹp đút vào miệng trẻ nhỏ, vỗ nhẹ sau lưng chúc các em thành đạt. Sau các nghi thức, mâm cúng được dọn xuống và mọi người cùng quây quần thưởng thức với ý nghĩa hưởng lộc của thần Mặt Trăng, thể hiện sự gắn bó, đoàn kết.
Đua Ghe Ngo: Biểu Tượng Sức Mạnh và Tinh Thần Thượng Võ
Nếu lễ cúng trăng là nghi thức tạ ơn thần linh, thì hội đua ghe Ngo lại mang ý nghĩa tiễn thần Nước sau một năm ban cho mùa màng bội thu. Ghe Ngo không chỉ là phương tiện di chuyển mà còn là biểu tượng văn hóa, tín ngưỡng của người Khmer. Đua ghe Ngo là hoạt động thể thao mang tính cộng đồng cao, thể hiện sự gắn bó giữa các thành viên trong phum sóc.
Giải đua ghe Ngo thường diễn ra trong 3-4 giờ, thu hút sự cổ vũ nhiệt tình của đông đảo khán giả. Những tiếng reo hò, cổ vũ không ngớt tạo nên bầu không khí sôi động, náo nhiệt, đậm chất lễ hội.
Nghi thức lễ Ok Om Bok – cúng Trăng của đồng bào Khmer Nam Bộ.
Trong thời gian diễn ra lễ hội Ok Om Bok, nhiều địa phương ở Sóc Trăng còn tổ chức các hoạt động văn hóa nghệ thuật, thể thao, hội chợ và diễn xướng dân gian truyền thống, thu hút đông đảo du khách đến tham quan và trải nghiệm.
Các Hoạt Động Vui Chơi Giải Trí Trong Lễ Hội Ok Om Bok
Ngoài phần lễ nghi trang trọng, lễ hội Ok Om Bok còn được tổ chức ở các chùa, phum, sóc với phần hội rộn ràng, vui tươi, mang tính cộng đồng cao. Nhiều hoạt động như thả đèn nước, trò chơi dân gian, biểu diễn văn nghệ… thu hút nhiều người cùng chung vui với những bài ca, điệu múa truyền thống dưới ánh trăng rằm, trong niềm vui an lạc, được mùa.
- Thả đèn nước: Những chiếc đèn hoa đăng được thả xuống sông, mang theo ước nguyện về một năm mới an lành, hạnh phúc.
- Trò chơi dân gian: Các trò chơi truyền thống như kéo co, đẩy gậy, đua guốc… tạo không khí vui tươi, sôi động.
- Biểu diễn văn nghệ: Các tiết mục văn nghệ đặc sắc, mang đậm bản sắc văn hóa Khmer được trình diễn, thu hút đông đảo khán giả.
- Ẩm thực đường phố: Du khách có cơ hội thưởng thức những món ăn đặc sản của vùng đất Sóc Trăng, như bún nước lèo, bánh pía, cốm dẹp…
Lễ Hội Ok Om Bok – Niềm Tự Hào Của Đồng Bào Khmer Nam Bộ
Lễ hội Ok Om Bok – Đua ghe Ngo của người Khmer là niềm tự hào của cộng đồng dân cư Tây Nam Bộ, được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia vào năm 2015. Lễ hội Ok Om Bok – Đua ghe Ngo tỉnh Sóc Trăng từng xác lập kỷ lục Việt Nam từ năm 2005 đến nay về số lượng ghe và vận động viên tham gia nhiều nhất. Vào năm chẵn, Lễ hội Ok Om Bok – Đua ghe Ngo của tỉnh Sóc Trăng được tổ chức cấp khu vực, hoặc kết hợp tổ chức trong khuôn khổ Ngày hội văn hóa, thể thao và du lịch đồng bào Khmer Nam Bộ.
Đồng chí Lâm Văn Mẫn, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Sóc Trăng, nhấn mạnh rằng Lễ hội Ok Om Bok – Đua ghe Ngo luôn được Trung ương và tỉnh tổ chức, duy trì hàng năm nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer Sóc Trăng nói riêng và của đồng bào Khmer ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long nói chung. Qua đó, thể hiện sự quan tâm, chăm lo của các cấp, các ngành đối với đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc Khmer; là dịp để đồng bào trình diễn, giao lưu các tiết mục văn hóa, văn nghệ đặc sắc, độc đáo của các nghệ sĩ, nghệ nhân cùng cuộc đua ghe Ngo truyền thống.
Sóc Trăng: Điểm Đến Hấp Dẫn Trong Mùa Lễ Hội Ok Om Bok
Với chủ đề “Sóc Trăng – Khát vọng vươn xa”, lễ hội Ok Om Bok – Đua ghe Ngo tỉnh Sóc Trăng có quy mô cấp tỉnh, được tổ chức trong ba ngày, từ ngày 25 đến 27/11, tại thành phố Sóc Trăng, tỉnh Sóc Trăng. Lễ hội có các hoạt động chính: Liên hoan tiếng hát Truyền hình tiếng Khmer khu vực Nam Bộ; triển lãm ảnh nghệ thuật; hội chợ xúc tiến thương mại sản phẩm OCOP và đặc sản vùng miền – Sóc Trăng năm 2023; liên hoan ẩm thực đường phố “Hương vị Sóc Trăng” lần thứ 5 năm 2023; hội nghị giao thương, kết nối cung cầu hàng hóa tỉnh Sóc Trăng; tổ chức xác lập kỷ lục Guinness Việt Nam đối với bức tranh lớn nhất Việt Nam được làm từ gạo ST; trình diễn (thả đèn nước) – ghe Cà Hâu; khai mạc giải đua ghe Ngo; lễ cúng trăng…
Giải Đua ghe Ngo tỉnh Sóc Trăng năm 2023, số lượng đội tham gia lên tới 46 đội ghe trong tỉnh Sóc Trăng và các tỉnh khu vực đăng ký tham gia; trong đó có 6 đội ghe Ngo nữ. Riêng đơn vị tỉnh Sóc Trăng có 35 đội ghe Ngo nam và 3 đội ghe Ngo nữ tham gia giải.
Kết Luận
Lễ hội đua ghe Ngo của người Khmer Nam Bộ không chỉ là một sự kiện văn hóa đặc sắc mà còn là biểu tượng của tinh thần đoàn kết, thượng võ và lòng biết ơn đối với thiên nhiên. Đây là dịp để mọi người cùng nhau vui chơi, giải trí, đồng thời gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp. Nếu có dịp đến với miền Tây Nam Bộ vào mùa lễ hội Ok Om Bok, du khách đừng bỏ lỡ cơ hội hòa mình vào không khí náo nhiệt, sôi động và khám phá những nét độc đáo của văn hóa Khmer.