Thưởng trà không chỉ là một thói quen, mà còn là một nghệ thuật, một triết lý sống. Trà đạo Việt Nam, dù giản dị và mộc mạc, vẫn mang trong mình những nét tinh tế riêng, khác biệt so với trà đạo của Nhật Bản hay Trung Quốc. Sự gần gũi, ấm cúng và tinh thần gắn kết cộng đồng là những yếu tố làm nên bản sắc độc đáo của trà đạo Việt. Từ khâu chuẩn bị đến khi nhấp ngụm trà cuối cùng, mọi chi tiết đều chứa đựng sự trân trọng và hòa mình vào thiên nhiên.
1. Thời Không Thưởng Thức Trà Đạo Việt Nam
“Thời” và “không” là hai yếu tố then chốt trong trà đạo Việt Nam. Chọn đúng thời điểm và không gian phù hợp sẽ giúp người thưởng trà đạt đến sự thư thái, an yên trong tâm hồn, đồng thời tăng cường sự gắn kết giữa những người tham gia.
1.1. Thời Gian Thưởng Trà
Thưởng trà là một cách để thư giãn tinh thần, nuôi dưỡng tâm trí và gắn kết mọi người. Vì vậy, thời gian thưởng trà lý tưởng nhất là khi bạn có thời gian rảnh rỗi, không bị chi phối bởi công việc hay những lo toan khác. Chỉ khi đó, bạn mới có thể cảm nhận trọn vẹn hương vị và ý nghĩa sâu sắc của trà.
Cách thưởng trà đạo Việt Nam
Thời gian uống trà cũng cần được cân nhắc để đảm bảo sức khỏe. Nguyên tắc “không uống trà khi đói” là một ví dụ điển hình. Caffeine trong trà có thể gây ra các phản ứng tiêu cực như chóng mặt, nôn nao, căng thẳng nếu uống khi bụng rỗng.
Thời điểm lý tưởng để thưởng trà là sau bữa ăn, đặc biệt là vào buổi sáng. Trà giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn. Tuy nhiên, nên tránh uống trà trước khi đi ngủ vì caffeine có thể gây mất ngủ.
1.2. Không Gian Thưởng Trà
Không gian thưởng trà của người Việt thường gắn liền với sự mộc mạc, giản dị. Đó có thể là một khu vườn yên tĩnh, một phòng khách trang nhã, hay thậm chí là một cánh đồng gió lộng. Dù ở đâu, không gian ấy vẫn phải mang đến sự gần gũi và ấm cúng.
Đối với không gian trong nhà, hay còn gọi là không gian tĩnh, cách bày trí thường hướng đến sự đơn giản, ấm áp và hài hòa. Những bức tranh cổ ngữ hoặc phong cảnh xưa có thể được sử dụng để tăng thêm vẻ đẹp truyền thống. Màu sắc của các vật trang trí nên nhẹ nhàng, tránh sự lòe loẹt, phô trương.
Bộ bàn ghế thưởng trà là một yếu tố quan trọng trong không gian thưởng trà. Từ xa xưa, bàn ghế thường được làm từ gỗ hoặc tre. Ngày nay, có thể sử dụng các khối đá điêu khắc hoặc ghế sofa để tạo sự thoải mái và tiện nghi hơn.
Đối với không gian sân vườn hoặc không gian mở, có thể trang trí thêm cây cảnh hoặc hoa tươi để tăng thêm vẻ đẹp tự nhiên. Tuy nhiên, tinh thần mộc mạc và giản dị vẫn là yếu tố được ưu tiên hàng đầu. Đôi khi, một không gian thưởng trà đơn giản chỉ là trước hiên nhà hoặc trên cánh đồng mà không cần bất kỳ sự bày trí cầu kỳ nào.
Không gian thưởng trà
2. Cách Thưởng Thức Trà Đạo Việt Nam
Pha trà ngon là một nghệ thuật, nhưng thưởng trà đúng cách còn quan trọng hơn. Thưởng trà là sự kết hợp của mọi giác quan, từ tinh thần đến thể chất, từ khung cảnh xung quanh đến từng giai đoạn chuẩn bị và thưởng thức.
2.1. Cách Pha Trà Đạo Thông Thường
Trong trà đạo Việt Nam, các yếu tố quan trọng trong pha trà đạo được thể hiện thông qua câu nói: “Nhất thủy, nhì trà, tam bôi, tứ bình, ngũ quần anh”.
Nhất Thủy
Nước là yếu tố quan trọng hàng đầu để pha trà. Nước pha trà lý tưởng nhất là nước tinh khiết, tránh dùng nước máy hoặc nước khoáng. Theo quan niệm xưa, nước sương đọng trên lá sen là loại nước pha trà ngon nhất.
Sau khi lấy nước, cần đun sôi. Có thể sử dụng ấm đất hoặc các loại ấm đun thông thường. Nhiệt độ nước cũng cần phù hợp với từng loại trà khác nhau để đảm bảo hương vị tốt nhất.
Cách pha trà Việt
Nhì Trà
Hiện nay có rất nhiều loại trà khác nhau, từ trà tươi, trà nụ đến trà khô. Trà tươi và trà nụ thường được đánh giá cao về hương vị thơm ngon và chuẩn vị.
Trà khô có nhiều loại như bạch trà, lục trà, hồng trà, trà đen,… Hương vị của trà phụ thuộc vào quy trình chế biến và các yếu tố khác như đất trồng, khí hậu, cách chăm sóc,…
Các loại trà trong trà đạo
Tam Bôi và Tứ Bình
Các dụng cụ pha trà như ấm trà và chén trà đóng vai trò quan trọng trong trà đạo. Theo văn hóa Việt Nam, chén mắt trâu và chén hột mít là những loại chén thường được sử dụng để thưởng trà. Chúng có kích thước nhỏ, vừa vặn để nhấp từng ngụm trà.
Ấm trà có nhiều kiểu dáng và chất liệu khác nhau như gốm, sứ, đất, thủy tinh,… Việc lựa chọn ấm trà phù hợp với loại trà, phong cách và thẩm mỹ của người pha là rất quan trọng, vì mỗi loại ấm có thể tạo ra hương vị trà khác nhau.
cách pha trà đúng chuẩn
Trước khi pha trà, cần tráng ấm và chén bằng nước sôi để làm sạch và tạo nhiệt, giúp trà ngon hơn.
Sau đó, cho một lượng trà thích hợp vào ấm, đổ nước nóng ngập mặt trà rồi đổ đi. Đây là bước tráng trà, giúp loại bỏ bụi bẩn.
Tiếp theo, đổ nước nóng mới vào ấm, đậy nắp lại và có thể dội thêm một chút nước nóng lên nắp ấm để giữ nhiệt. Ủ trà trong khoảng 1 phút (tùy thuộc vào từng loại trà) rồi rót ra chén.
Cách châm trà đạo việt nam
Ngũ Quần Anh
“Quần anh” chỉ những người cùng thưởng trà. Đó có thể là khách quý, đối tác làm ăn, hoặc những người bạn tri kỷ.
Khi rót trà, nên sử dụng chén tống để trà được đều vị hơn. Rót trà từ ấm vào chén tống, sau đó từ chén tống rót vào các chén quân (chén nhỏ).
Khi mời trà, cần mời những người lớn tuổi trước để thể hiện sự kính trọng. Để cảm nhận trọn vẹn hương vị của trà, người thưởng trà cần sử dụng cả thị giác, khứu giác, vị giác và xúc giác.
Ngũ quần anh trong thưởng trà
2.2. Cách Thưởng Thức Trà Đạo Việt Nam
Sau khi pha được một ấm trà ngon, mọi người sẽ quây quần bên nhau để thưởng trà. Có ba hình thức thưởng trà chính là độc ẩm, đối ẩm và quần ẩm.
2.2.1. Các Hình Thức Thưởng Trà
Độc Ẩm
Độc ẩm là hình thức thưởng trà một mình. Người thưởng trà vừa nhấp trà, vừa suy ngẫm về cuộc sống. Đây là một hình thức được nhiều người yêu thích vì nó mang lại không gian tĩnh lặng để thư giãn và suy tư.
bộ ấm trà dành cho độc ẩm
Đối Ẩm
Đối ẩm, hay còn gọi là song ẩm, là hình thức thưởng trà có hai người. Hai người cùng nhau thưởng trà và trò chuyện về những chủ đề khác nhau, từ trà đạo, công việc đến cuộc sống.
Thưởng trà đối ẩm
Quần Ẩm
Quần ẩm là hình thức thưởng trà có từ ba người trở lên. Hình thức này phổ biến vào các dịp lễ tết, khi gia đình sum họp, hoặc khi có khách đến chơi nhà. Mọi người cùng nhau thưởng trà và trò chuyện thân mật.
Thưởng trà quần ẩm
2.2.2. Cách Thưởng Trà
Có nhiều lưu ý trong cách thưởng trà để các động tác được đúng và đẹp. Từ cách cầm chén, rót trà đến mời trà đều thể hiện sự tôn trọng và tinh tế.
Cách Cầm Chén
Cách cầm chén đúng được gọi là “tam long giá ngọc”. Người thưởng trà sử dụng ba ngón tay: ngón cái, ngón trỏ và ngón giữa để cầm chén. Ngón trỏ và ngón cái nâng miệng chén, ngón giữa đỡ đáy chén.
Cách chầm chén trà đúng
Mời Trà
Mời trà là hành động thể hiện sự cung kính đối với người được mời. Cần sử dụng cả hai tay khi mời trà. Với chén không có quai, người mời dùng hai tay đỡ chén. Với chén có quai, có thể dùng một tay đỡ chén, một tay cầm quai.
để có thể thưởng trà, người thưởng trà cần biết cách dâng trà
Cách Thưởng Thức
Người thưởng trà từ từ đưa chén trà lên mũi để cảm nhận hương thơm lan tỏa. Sau đó, nhấp từng ngụm trà nhỏ, từ từ cảm nhận vị trà trên đầu lưỡi, rồi lan tỏa khắp khoang miệng và cuống họng.
cách thưởng thức trà đạo
Cách Rót Trà Cho Các Lần Tiếp Theo
Sau tuần trà đầu, người pha tiếp tục châm trà. Lượng nước nóng nên ít hơn và thời gian ủ trà từ 30-45 giây để trà không bị nhạt vị. Thông thường, chỉ nên pha tối đa 3 tuần trà để giữ được hương vị ngon nhất.
ấm trà đạo nổi tiếng tại Bát tràng
Mỗi quốc gia có những quy tắc riêng trong cách thưởng trà. Trà đạo Việt Nam, dù không quá cầu kỳ, vẫn mang đậm bản sắc riêng và để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng người thưởng thức. Sự giản dị, tinh tế và tinh thần gắn kết cộng đồng là những giá trị cốt lõi làm nên vẻ đẹp của trà đạo Việt Nam.